Bouwkundig erfgoed zijn historisch waardevolle gebouwen. Ze worden verzameld in een online databank van de Vlaamse Overheid: Inventaris Onroerend Goed. U kunt deze databank gratis raadplegen om te verifiëren of uw eigendom bouwkundig erfgoed is. Het is daarbij ook aangeraden om het statuut van het erfgoed na te gaan: vastgesteld, beschermd of gewoon geïnventariseerd. Dit heeft namelijk een invloed op uw rechten en plichten als eigenaar van het pand. Daarboven bepaalt het ook of u kunt genieten van financiële steun voor het onderhoud, de restauratie of herbestemming van het bouwkundig erfgoed.

1. Gewoon geïnventariseerd bouwkundig erfgoed

Is uw eigendom gewoon geïnventariseerd, dan zijn er geen gevolgen.

2. Vastgesteld bouwkundig erfgoed

Is uw onroerend goed opgenomen in een vastgestelde inventaris, dan zijn er juridische gevolgen. Bij de verkoop of verhuur (voor meer dan negen jaar) van het onroerend goed, bent u dan ook verplicht om te vermelden dat het pand is opgenomen in een vastgestelde inventaris en welke de juridische gevolgen zijn:

1. Als eigenaar van bouwkundig erfgoed kunt u een afwijking vragen van de geldende EPB-eisen. Dit zal echter enkel toegestaan worden als dit noodzakelijk is om de erfgoedwaarde van het onroerend goed in stand te houden.
2. Zonevreemde gebouwen – panden die niet in de juiste bestemming liggen – kunnen makkelijker een nieuwe functie krijgen wanneer ze zijn opgenomen in een vastgestelde inventaris. Zo kan een hoeve in agrarisch gebied zonder al te veel problemen een niet-agrarische functie krijgen.
3. In de sociale woningbouw is er een prijsplafond voor renovatiekosten. Aangezien bij sociale woningen met erfgoedwaarde sociale huisvesting door renovatie wordt gestimuleerd, gelden er hier specifieke afwijkingen. De normen voor sociaal wonen vindt u op de website van de Vlaamse Overheid.
4. Wilt u sloopwerken uitvoeren bij een vastgesteld erfgoed, dan moet u hoe dan ook een omgevingsvergunning aanvragen bij uw stad of gemeente. Zij zullen u de vergunning enkel toekennen mits een grondige motivatie. Bovendien moeten ze kunnen aantonen dat de erfgoedwaarden grondig in acht werden genomen bij hun beslissing.
5. Een erkende onroerenderfgoedgemeente kan toelatingsplichten opleggen voor werken aan het onroerend goed.
6. Naast de rechten en plichten is er ook een financiële ondersteuning voor eigenaars van een vastgesteld bouwkundig erfgoed. Zo kunt u in aanmerking komen voor een zogenaamde erfgoedlening. Bovendien bieden sommige steden, gemeenten en provincies premies of andere financiële ondersteuning aan voor het behoud en beheer van vastgesteld bouwkundig erfgoed. Vraag dit steeds na bij uw omgevingsambtenaar.

3. Beschermd bouwkundig erfgoed

Bij beschermd bouwkundig erfgoed moet u rekening houden met juridische gevolgen, die u verplicht dient te vermelden bij de verkoop of verhuur (voor meer dan negen jaar) van het onroerend goed. Kortweg gaat het over de volgende plichten en rechten:

1. U mag het beschermd bouwkundig erfgoed niet ontsieren of beschadigen. Het slopen of verwijderen van een beschermd bouwkundig erfgoed is verboden.
2. U moet de nodige werken uitvoeren om het behoud en onderhoud van het beschermd bouwkundig erfgoed te garanderen.
3. U heeft steeds toestemming nodig voor het uitvoeren van bepaalde werken aan een beschermd bouwkundig erfgoed. Dit geldt ook wanneer u geen omgevingsvergunning nodig hebt voor die werken. De toelating kan u gegeven worden door de Vlaamse Overheid of een erkende onroerenderfgoedgemeente, indien er geen andere vergunning is vereist.
4. Om u bij te staan in de zorg voor een beschermd bouwkundig erfgoed, ondersteunt de Vlaamse Overheid u via premies, leningen en andere financiële voordelen. Ook heel wat steden, gemeenten en provincies bieden financiële bijstand voor eigenaars van beschermd bouwkundig erfgoed. Laat u steeds grondig informeren door uw stedenbouwkundig ambtenaar en de Vlaamse Overheid.